ක්ෂේත්‍ර චාරිකා යනකොට කන්තෝරුවේ වැඩ අතපසු වෙනවා. ඒත් ක්ෂේත්‍රයේ යන එක
ආශ්වාදජනකයි. පසුගිය බදාදා අපි ගියේ බණ්ඩාරගම, කොතළාවල, පතහවත්ත පන්සල ආශ්‍රිත
පුරාවිද්‍යාභූමිය ආශ්‍රිත රාජකාරියක් සදහා. කොතලාවල කියන්නේ අපේ ගම. පුරාවිද්‍යා
දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන් තිදෙනෙක් මාත් එක්ක එයට සම්බන්ධවුණා.අපි ගවේෂණය කළේ
රයිගම්බණ්ඩාර රජ්ජුරුවන් කලැයි කියන උයන්වත්ත වැව.ගමේ කිහිප දෙනෙක් එක්ක අපි වැව
වටේ ඇවිද්දා. පුංචි කාලේ ගමේ හිටියත් අපට එහෙම වැව වටේටම යන්න ලැබිලා නැහැ. වැවේ
වතුර මට්ටම අඩුවීම අපට පහසුවක් වුණා. රජ්ජුරුවන්ගේ මල්උයන තිබුනැයි කියන ප්‍රදේශයේ
පස් සාම්පලයක් පරීක්ෂා කරන්න අපි තීරනය කළා.ඒකෙන් මල්වල පරාග තිබුනොත් සොයා ගන්න
පුළුවන් වෙයි. අපිට මේ ගමනෙදි විශේෂ දේවල් සොයා ගන්න නොලැබුනත් පරිසරයේ ශාක සහ
සත්ව ප්‍රජාව ගැන අවබෝධයක් වගේම ඉතිහාසයට අදාලව ගම්මුන්ගෙන් වැදගත් තොරතුරු
රාශියක් දැනගන්නට ලැබුණා. ඒවා ඔස්සේ ආයිත් දිනක් එහි යන්න ඕනා. දවල් දෙකට පමණ
පතහවත්තේ ලොකු හාමුදුරුවන් අපිට මාළුපිනි හතඅටක් සහිත දිවා ආහාරයක් ලබා දුන්නා.
කෑමෙන් පස්සේ රයිගම කොතලාවල රජමහා විහාරයට ගියා. ලොකු හාමුදුරුවන් මුලින්ම හමු වුනේ උන්වහන්සෙගේ
කුටියෙදි. නෑකමට උන්වහන්සේ අපේ බාප්පා. ඉතාම කුඩා කුටියක අල්පේච්චිතව උන්වහන්සේ
වැඩ ඉන්නේ. අපි පුළුවන් හැටියට එහි තිබූ කුඩා පුටුවල වාඩිවෙලා අපේ උවමනාව කිව්වා.
විශ්‍රාමලත් උපාධිධාරී ගුරුවරයකු ද වන උන්වහන්සේ ගෙන් වැදගත් තොරතුරු රාශියක් අපට
ලැබුණා. වැව ආශ්‍රිතව ඇති ගල් ඔරුවත්, අශ්වයින් නාවපු ස්ථානය, අලි නාවපු ස්ථානය
සහ පංසලේ තිබෙන පුරාවස්තු ගැනත් අපි දැනගත්තේ උන්වහන්සේගෙන්. පන්සලේ තියෙන ගම්පල
යුගයට අයත් පැරණි ලෝකඩ පිළිමත්, පැරණි පුස්කොල පොතුත් අපිට බලන්නට අවස්ථාව ලැබුණා.ඊට
අමතරව කිලෝමීටර් අටක් පමණ දුරින් පිහිටි දොඔගොඩ පන්සලේ තියෙන සෙල් ලිපියක් ගැන
ලොකුහාමුදුරුවන් අපට කිව්වා. වෙලාව තරමක් ඉක්මවා ගියත් අපි තීරණය කළා සෙල්ලිපිය
බලන්නට යන්න. අපි කොළඔට එනවිට රාත්‍රී හතහමාරත් පහුවෙලා.
පසුගිය සිකුරාදා සංරක්ෂණය කරපු අභයගිරි දාගැබ විවෘත කළා. ක්‍රිස්තු පූර්ව
පලමුවන සියවසේ ඉදිකරපු අභයගිරි චෛත්‍ය සංරක්ෂණයට අවුරුදු දහඅටක් ගතවෙලා තියනවා.
පෞරාණික ගොඩනැගිල්ලක් සංරක්ෂණය කරන එක අමාරු වගේම පරිස්සමෙන් කරන්න ඕනා කාරියක්. ඒ
හන්දාම එයට කාලයක් ගතවෙනවා. අභයගිරිය සංරක්ෂණය කරන විට එය පුරාවිද්‍යා ස්මාරකයක්
ලෙස ගඩොල් එලියට පෙනෙන්න තියනවද නැත්නම් හුණු පිරියම් කරනවද කියන එක විවාදාත්මක
වුණා. අභයගිරිය අතීතයෙදී සුණු පිරියම් කර තිබූ බව කියැවෙනවා. අවසානයෙදි එය
පුරාවිද්‍යා ස්මාරකයක් අයුරින් ගඩොල් එලියට පෙනෙන්න ඉදිකර තියෙන්නෙ. කෙසේ වෙතත් එය
සදැහැවතුන් මල් පහන් පූජා කරන පූජා භූමියක්. සෙනසුරාදා අපි රජගල පුරාවිද්‍යා භූමිය
බලන්න ගියා. එය ලෙන් විහාර සහ ගිරිවිහාර වලින් සමන්විත ආරණ්‍ය සංකීර්ණයක්. ඒක
ටිකක් දිග කතාවක්.
