ඇල්ල කපොල්ල

ඇල්ල ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලයේ රාජකාරී කරන කාලේ අපේ ආයතන ප‍්‍රධානියා  වූයේ මැදි වයසට ළඟා වෙමින් සිටි ඉක්මනින් කේන්ති යන සෘජු අදහස් ඇති නිලධාරියෙක්. රාජකාරියට ඔහුගේ තිබූ කැපවීම ආදර්ශයට ගන්න තරම් ඉහළයි. වරක් ඔහු උසස් නිලධාරියකු සමග රාජකාරියක් පිළිබඳව කතා කරන විට ” ඕවා long and complicated procedures” කියා අපේ ආයතන ප‍්‍රධානියාව අධෛර්යමත් කරනවා මා දුටුවා. එවිට අපේ ප‍්‍රධානියා කීවේ ඒවගේ අමාරු රාජකාරී කරන්න තමයි සර් අප ඉන්නේ, මම මෙය කොහොම හරි කරනවා කියා. කන්තෝරුවේ රාජකාරී සහයක නිලධාරීන් හට බෙදා දීමට ලෝභ නොවූ ඔහු තරමක් නිදහසේ කොට්ඨාසයේ ප‍්‍රශ්න පිළිබඳව විමර්ශනය කරන්න පුරුදු වෙලා හිටියා. සමහර විටක කාර්යාලයේ ඉදිරිපස ඇති මහජනයාට ඉඳගැනීමට තබා ඇති බංකුවේ වාඩිවී කාර්යාල පරිශ‍්‍රයේ සිදුවන දේවල් නිරීක්ෂණය කිරීමත් ඔහුගේ පුරුද්දක්. අපේ ප‍්‍රධානියාව නොදන්නා ගැමියෙකු පැමිණ අද දිසාපතිතුමා හමුවන්න හැකිදැයි ඔහුගෙන් ඇසූ වාර අනන්තයි. එවිට එම ගැමියාගෙන් කාරණය විමසා, නිල කාමරයට කතා කොට අවශ්‍ය කටයුතු කඩිනමින් ඉටුකරදීම කෙරුණා. 

අනූව දශකයේ මැද භාගයේ මෙම කාර්යාලයේ ගත කරපු කාලය ආස්වාදජනකයි. එකක් තරුණ වයසේ සිටි මට සමකාලීන සහ වැඩිහිටි නිලධාරීන් බොහෝ දෙනෙක් ඇසුරු කරන්නට ලැබීම. අනෙක් අතට එකිනෙකා අතර තිබූ කෘත‍්‍රිම නොවන බැඳීම. තවත් එකක් තමයි එහි වූ සුවදායී පරිසරය. අවුරුද්දකට සැරයක් වත් කාර්ය මණ්ඩලය සියලු දෙනා සමග විනෝද ගමනක් ගිය බවත් මතකයි.  

මේ කාලයේ දවසක කාර්යාලය ඇතුලින් ගාලගෝට්ටියක් ඇසුණු විට මම විමසිලමත්  වූයේ කාර්යාලයෙන් සේවාවක් ලබා ගැනීමට පැමිණි අයෙක් ඊට සම්බන්ධ බව තේරුණු හන්දා. එහි යනවිට අපේ මාණ්ඩලික සහකාර මහතා පුද්ගලයෙකුට බැණවදිමින් සිටිනවා. හේතුව කාර්යාලය තුළ සරම කැසපට ගසා සිටීම. මෙය කාර්යාලයක් බැවින් සරම නියමාකාරයෙන් හැඳ ගන්නා ලෙස කීවත් ඔහු ඊට අවනත නොවූ හන්දායී මේ ගාලගෝට්ටිය. ඒ වන විට කාර්යාල සහයක මහතුන් ඇවිත් අර පුද්ගලයා එළියට ඇද දමන්න සූදානම් වී සිටියා. එහි ගොස් කාරුණිකව ඔහුට කතා කළ විටයි අපට දැන ගන්නට ලැබුණේ ඔහුගේ සරමේ විශාල කොටසක් ඉරී සිදුරක් සෑදී ඇති නිසා කැසපොට පහත හෙළිමට ඔහු අකමැති වූ බව.  

Small is beautiful?

මහවැලි යෝජනා ක‍්‍රමය යටතේ ඉඩම් බෙදා දීමේදී පවුලකට ගොඩින් සහ මඩින් හෙක්ටයාර එක බැගින් ලබා දී තිබුණේ පවුලක් විසින් පවත්වාගෙන යා හැකි කුඩා පරිමාණ ගොවිපළක් හිතේ තබා ගෙන. මඩ ඉඩම වී වගාවටත් ගොඩ ඉඩම මිරිස් ආදී අතිරේක බෝග වගාවටත් වෙන්කර තිබුණා. එහෙත් ඒ සංකල්පය ප‍්‍රායෝගිකව ක‍්‍රියාත්මක වී නැති බවයි පෙනෙන්නට තිබෙන්නේ. වියළි කලාපීය තත්ත්ව යටතේ කෘෂිකාර්මික ව්‍යවසායක් සඳහා හෙක්ටයාර දෙකක් ප‍්‍රමානවත්ද කියන එක වෙනමම කාරණයක්. මහවැලියට ගිය පරම්පරාවේ දරුවන් බොහෝ දෙනෙක් කෘෂිකර්මයෙන් ඈත්වූ බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. තරුණයින් වෙනත් රැකියා සඳහා යොමුවීම මෙයට එක හේතුවක් වන්නට   පුළුවන්. තරුණියන් නම් තද අව්වේ වැඩ කිරීමෙන් තම සමේ පැහැය කලු වීමට බියෙන් මිරිස් කැඞීම වැනි කාර්යන්ගෙන් ඈත්වූ බව ඒ දිනවල අප අසා ඇති කරුණක්. මොකද එවිට ඔවුන් හට විවාහ වීම සඳහා තරුණයකු සොයා ගැනීමේ අවස්ථා අඩුවන හන්දා. මේ ආදී බොහෝ කාරණා වලට වඩා වැදගත් කාරණයක් වන්නේ මෙවැනි ඒකකයකින් මාසිකව එහෙම නැත්නම් වාර්ෂිකව ලබන ආදායම සහ පවුලේ අවශ්‍යතා වලට ගැලපෙන මට්ටමේ ජීවන තත්ත්වයක් පවත්වා ගන්න එය ප‍්‍රමාණවත් ද යන්න. ලංකාවේ අනෙකුත් කෘෂි කලාප සැලකූ කල තත්ත්වයේ යම් යම් වෙනස්කම් දක්නට පුළුවන්.   

අනුරාධපුර දිස්ත‍්‍රික්කයේ මහවැලි දියවර නොලැබෙන කලාපයේ සෑම ගමකම පාහේ කුඩා වැව් දෙකක් හෝ තුනක් දක්නට පුළුවන්. එක් එක් ගොවියාට මේ හැම වැවක් යටතේම කුඹුරු ඉඩමක් බොහෝවිට තිබෙනවා. අනු පවුල් අතර මේ ඉඩම් බෙදී ගියහම එක් ගොවියකුට ලැබෙන ඉඩම් කෑල්ල ඉතා කුඩා වනවා. මෙවැනි කුඩා ඉඩම් කැබලි වගාව හරහා ගොවිපළක් එහෙමත් නැත්නම් කෘෂිකාර්මික ව්‍යවසායක් කරා යොමුවීම අසීරුයි. බොහෝවිට වී වැපිරීමෙන් පසු ගොවීන් කුඹුර දිහා බලන්නේ පොහොර දැමීමට සහ ගොයම් කපා ගැනීමට. මෙවැනි තත්ත්වයක් යටතේ කෘෂිකාර්මික ඵලදායීතාවය ඉහළ නැංවීම අසීරු දෙයක්.

මෙම වැව් ප‍්‍රතිසංස්කරනය සහ ඒ තුළින් කෘෂිකාර්මික ඵලදායීතාවය ඉහළ නංවා ගැනීමත් අරමුණු කොටගෙන රජය වාර්ෂිකව විශාල මුදලක් වැය කරනවා. සමහර විට ජල කළමනාකරණය ඉහළ නැවීම සඳහා වක්කඩවල ජලය බැස යාමට යොදා ඇති මදය ඉවත්කරපු කිතුල් කොට ආදිය ඉවත් කර සිමෙන්තියෙන් හදපු ගැජට් සෑම වක්කඩකටම සවි කිරීමත් එහි එක් අංගයක්. එම ගැජට්ටුව ජල පාලනය සඳහා දොරකින්ද සමන්විත වෙනවා. මෙවැනි නිර්මිත කන්න කිහිපයක් හෝ නොපවතින්නේ ගොවීන්ගේ ට‍්‍රක්ටර හෝ උදලු පහරින් කැඞී බිඳීයාම හේතුවෙන්. ඊට පසු ගොවීන් නැවත කිතුල් කොටම ඒ සඳහා යොදාගන්නව දකින්න පුළුවන්. මේ එක් උදාහරණයක් පමණයි. මෙවැනි හේතු ගණනාවක ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස සෑම වසර දෙක තුනකට වරක් එකම වැව ප‍්‍රතිසංස්කරනය සඳහා අරමුදල් යෙදීමට සිදුවෙනවා.

යම් යම් බෝග සඳහා out grower system වැනි ක‍්‍රමවේද අත්හදා බැලුවත් පුළුල් වශයෙන් ඒවා යොදා ගැනීමට හැකිවී නැහැ. අනුරාධපුරයේ නම් යල් කන්නෙදි වැව්වල ජල ප‍්‍රමාණය මුළු කුඹුරම වගාකරන්න මදි වුනහම යොදා ගන්න බෙත්ම ක‍්‍රමය (land consolidation ක‍්‍රමයක්) හොඳ ජල කළමනාකරණ ක‍්‍රමයක්. ඒත් එවැනි ක‍්‍රමයක් සාමාන්‍ය තත්ත්ව යටතේදී ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේ දී ගැටලු ඇතිවන්නට පුළුවන්.

උඩරට එළවලු වගාව හා බැඳුණු කෘෂිකර්මය නම් යම් පමණකට හෝ තිරසාර ගොවිපළ ක‍්‍රමයකට ආසන්න වී ඇති බව දක්නට පුළුවන්. එහෙත් සීග‍්‍රයෙන් සිදුවන පාංශු ඛාදනයත් සමග මේ තත්ත්වයට තර්ජනයක් එල්ල වී ඇති බව පෙනෙනවා. මීට අමතරව වැවිලි බෝග ගත් විට තත්ත්වය තවත් වෙනස් වනවා වගේම එය වෙනමම සලකා බැලිය යුතු වෙනවා.

මේ සියලුම කරුණු වලින් පෙනී යන්නේ රටට සුදුසු කෘෂිකාර්මික මොඩලය පිළිබඳ පැහැදිලි චිත‍්‍රයක් අපට නැති බවයි. ඒ හේතුවෙන් කෘෂිකර්මය වාණිජකරණය (commercialization) යන්න ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් අතර හුදෙක් වට්ටෝරුවක් වෙලා තියෙනවා. තමන්ට ගැලපෙන කෘෂිකාර්මික මොඩලය ලොකයේ බොහෝ රටවල් සොයා ගෙන ඇති බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. අවම වශයෙන් අපේ රටේ මේ පිළිබඳව පුළුල් මට්ටමෙන් කතිකාවක් වත් සිදු නොවිම කණගාටුවක්.

2' පුංචි කෝච්චිය

ලංකාවේ තරම් දුම්රිය මාර්ග වසා දැමූ රටක් ඇත්දැයි මා දන්නේ නැහැ. ත‍්‍රස්තවාදී ක‍්‍රියා හේතුවෙන් තාවකාලිකව වසා දැමුණු මාර්ග ගැන නොවේ මා සඳහන් කළේ.  නානුඔය-රාගල මාර්ගය. අවිස්සාවේල්ල-යටියන්තොට මාර්ගය සහ අවිස්සාවේල්ල- ඕපනායක මාර්ගය ඊට නිදසුන්. මේ මාර්ග පටු දුම්රිය මාවත් ඝණයට ගැනෙන ඒවා. මේ මාර්ග පිළිබඳ සලකුණු හොඳින් දකින්නට පුළුවන් වන්නේ මේ මාර්ග වලින් වඩාත්ම මෑතදී වසා දැමුණු අවිස්සාවේල්ල- ඕපනායක මාර්ගයේ. අනෙක් මාර්ග වල නටඹුන් ද තවමත් විද්‍යාමාන වුණත් ඒවා දැකගන්නට නම් තරමක වෙහෙසක් ගන්න වෙනවා. වඩාත්ම මෑතදී වසා දැමුණු මාර්ගය ගැන සිතුවහම මෙම මාර්ග වසා දැමීමට ආසන්න හේතුව ලෙස ඒවා අධික ලෙස පාඩු ලැබීම යැයි සඳහන්. කොහොම වුණත් ලෝකයේ බොහෝ රටවල දුම්රිය සේවා රජයේ සහනාධාර මත පවත්වාගෙන යන බව නොරහසක්.

කෙසේ වෙතත් මෙම මාර්ග අද වන තෙක් පැවතුණා නම් වටිනාකම කියා නිම කරන්නට බැරි තරම්. එක් අතකින් මාර්ග තදබදයට සහ ප‍්‍රවාහන ගැටලු වලට පිළියමක් ලෙස. අනෙක් අතට සංවාරක ආකර්ෂණය උදෙසා. ඉන්දියාවේ සිම්ලා දක්වා මගේ මතකයේ හැටියට ධර්මශාලා සිට දුවන පටු මාර්ග දුම්රිය ප‍්‍රධාන වශයෙන් සංචාරක ආකර්ෂණය සඳහා යොදා ගන්නා බව මා අසා තිබෙනවා. රාජෙශ් ඛන්නා සමග ශර්මිලා තාගෝර් රඟපෑ ආරධනා චිත‍්‍රපටයේ ඉතා ජනප‍්‍රිය ආරම්භක ගීතය- මේරේ සප්නොන් කී රානි - තිරගතවී ඇත්තේ මේ මාර්ගයේදීයි. විශේයෙන් යටියන්තොට මාර්ගයත් රාගල මාර්ගයත් ලංකාවේ විශේෂ සංචාරක කලාප තුළ පටු දුම්රිය මාර්ග ලෙස සාර්ථකව පවත්වාගෙන යන්නට තිබුණා.

ඕපනායක දක්වා වූ මාර්ගයේ අවසාන දුම්රිය කොළඔ දක්වා ආපසු ගෙන එන ගමන වැළැක්වීමට  ගම්මුන් රේල් පාරේ නිදාගත් බව මා අසා තිබෙනවා. අවිස්සාවේල්ලෙන් මෙපිටට මෙම මාර්ගය ගලවා දමන එක නතර වී ඇත්තේ ඡන්ද පොරොන්දුවක් හරහා බවද අසන්නට ලැබුණු දෙයක්. දැනට කොළඔ සිට අවිස්සාවේල්ල දක්වා දිවෙන මේ මාර්ගය කාලයක් පටු හා පුළුල් දුම්රිය වර්ග දෙකම ගමන් කරන්නට පුළුවන් මාර්ගයක් ලෙසත් දැනට පුළුල් දුම්රිය ගමන් මාර්ගයක් ලෙසත් සලසන සේවය ඉමහත්. ඊට අමතරව මේ හැම කරුණකින්ම පැහැදිලි වන්නේ රේල්ලුවත් එක්ක ජනතාවගේ තිබුණු බැඳීම.

සුදු ජාතිකයින් විසින් ඉදිකරපු දුම්රිය මාර්ගවලට අමතරව නව මගක් මෑතදී ඉදිවුනා නම් ඒ අනුරාධපුරයේ සිට මිහින්තලය දක්වා වූ මාර්ගය පමණයි. එය ආර් පේ‍්‍රමදාස ජනාධිපතිතුමාගේ වැඩක් බව නොකියා බැහැ. ඒ වගේම පහුගිය ශත වර්ෂයේ මුල් භාගයේ දී පානදුර සිට හොරණ දක්වා නව දුම්රිය මගක් තැනීම සඳහා මැනුම් කටයුතු කළ බව සඳහන්. සුදු ජාතිකයින් විසින් ඇති කරපු දුම්රිය මාර්ග පද්ධතිය කොයිතරම් සැලසුම් සහගතව සිදුකර ඇත්දැයි සිතා බැලීම වටිනවා. උදාහරණයක් හැටියට ලංකාවේ සියලුම දිස්ත‍්‍රික් ප‍්‍රධාන නගර දුම්රිය මාර්ග මගින් යාකර තිබෙනවා. මගහැරී ඇත්තේ හම්බන්තොටත් මොනරාගලත් පමණයි.     

1.   සඳරැස් වතුරේ

කොළඔ සිට බදුල්ල දක්වා දිවෙන දුම්රිය මග ලංකාවේ වඩාත්ම සුන්දර දුම්රිය මගයි. කඳු බෑවුම්, කැලෑ, දියඇලි, සරුසාර තේ වතු ආදිය පසුකර යන මග දෙපස රමණීය දසුන් එමටයි. ඒ ගමනේ දී අලංකාර පාලම් වගේම බිංගෙවල් ගණනාවක් හමුවෙනවා. මේ මාර්ගයේ මා වඩාත්ම ප්‍රියකරන කොටස නානුඔය සිට හපුතලේ දක්වා කොටස. දුම්රිය මාර්ගයට ආසන්නයෙන් ඇති හෙල් වැටි වලින් වෑස්සෙන සීතල දියබිඳු කවුළු තුළින් අපේ ඇඟටත් වැටෙනවා. රේල් පාර අද්දර දිගටම කුඩා කහ පාට මල් පිපී තිබෙනවා දකින්න පුළුවන්. අවුරුදු තුනක පමණ කාලයක් උඩරට සේවා ස්ථානයක වැඩ කරන කාලයේ බොහෝවිට රාත්‍රි තැපැල් දුම්රියෙන් සති අන්ත නිවාඩුවට  මම කොළඹ බලා ආවා. එවැනි රාත්‍රියක මා සිටි මැදිරියේ තරුණයින් කණ්ඩායමක් ගමන් කළා. මගීන් හට කරදරයක් නොවූ ඔවුන් ඉතා මිහිරි ගීත ගායනා කළා. එදා සඳපහන් රාත්‍රියක්. තද ශිත සුළං දුම්රිය කවුළු හරහා විත් ඇ‍‍‍‍ඟේ වදිනවා. පට්ටිපොළ හරියේ එළවළු ගොවිපළවල් හරහා දුම්රිය ඇදෙන විට ඔවුන් ගායනා කළේ ප්‍රවීන ගායක සී. ටී. ප්‍රනාන්දුගේ “ලෝ අඩ නින්දේ” ගීතය. අවට පරිසරයත් එක්ක ගීතයක වචන හරියටම සමපාත වෙනවා මම හොඳින්ම දැක්කේ එදායි.