හපුතලේ කන්ද නගිමු

                                           ගිනිගත්ගල (ඡායාරූප අනුග්‍රහය: උදාර මල්ලී)

පසුගිය ලියවිලි කිහිපයේ හපුතලේ කඳු පාමුලටම ගියත් කන්ද නගින්නට බැරිවුණා. හපුතලේ කන්ද නැගිම වර්තමානයේ දී ආරම්භවන්නේ බෙරගල හන්දියෙන් කියන්නට පුළුවන්. එතැන් සිට ඉහලට තියෙන්නේ සීඝ්‍ර නැග්මක්.  කිලෝමීටර හතරක පමණ දුරක් ඇතුලත මීටර් 326 ක් නැත්නම් අඩි 1070 ක නැග්මක්. මෙය දුර්ග මාර්ගයක්. නායයම් වලටත් නිතර ලක්වන ප්‍රදේශයක්. නිතර මීදුමෙන් වැසී තිබුනත් මීදුම් නැති දවසක නම් අතර මගදී ක්ෂිතිජය දක්වා දකින්න පුළුවන්. මොනරාගල පැත්තෙන් හදපානාගල වැවත් බලංගොඩ පැත්තෙන් උඩවලව ජලාශය ඇතුළු පහල ඌවේ කුඩා වැව් ගණනාවක් හොඳින් නරඹන්නට පුළුවන්. ඉතා ඈතින් තැනින් තැන බොහෝවිට දකින්නට පුළුවන් දුම් වළලු අපට කියන්නේ ඒ තැන් වල ඇති හේන් වගාවන් ගැනයි.  

අද අපි බොහෝ සුවපහසුවෙන් මේ කන්ද තරනය කළත් අතීතයේ දී මේ ගමන එතරම් සුන්දර වී නැහැ. ජනකවියාට අනුව හපුතලේ කන්ද දැක්කහම බඩ දැවිල්ල හැදෙනවා. ඒ ජනකවියාට අනුව කටුකැලේ නම් ස්ථානයේ ගැල් ගාලක් පැවතී තිබෙනවා. කටුකැලේ පසුව කළුකැලේ වුනා කියලා කතාවකුත් තිබෙනවා. ඒ අනුව ඒ ප්‍රදේශයේ ඇති තේ වතුයාය black wood නමින් හැඳින්වූවා යැයි අනුමාන කරන්නට පුලුවන්. කළුවර ගස් බහුල වූ ප්‍රදේශයක් නිසා කළු කැලේ වුනා කියන එක තවත් ප්‍රවාදයක්. මේ ප්‍රදේශයේ බොහෝ ග්‍රාම නාම ගස් හා සම්බන්ද බවත් අපට පෙනෙනවා. හපු, වල්හපු සහ හල් ආදිය උදාහරණ ලෙස දක්වන්න පුලුවන්.

කොහොම වුනත් ජනතවියාට අනුව කරත්තකරුවා ගමනාන්තය පේන තෙක් මානයට ඇවිත් විවේක ගන්නවාට වඩා ඉතුරු ටිකත් ඉවර කරළාම විවේක ගන්න සිතූ බව පෙනෙනවා. ඒ සදහා වැඩි වෙහෙසක් දරන්න වෙන්නේ ගොනාට. ඒ කටුකැලේ ගාලේ ගොනා ලිහන්නේ නැති හන්දා.

තේ වගාව ව්‍යාප්ත වෙන්නට පෙර මෙම ප්‍රදේශ බොහෝකොට කැලෑවලින් වැසී තිබෙන්න ඇති. (කෝපි වගාව මෙම ප්‍රදේශයේ කොයිතරම් ව්‍යාප්තව තිබුනා ද කියන එක සොයා බලන්න ඕනා.) ඒ අතර තුර ගම්මාන තිබූ බව පෙනෙනවා. තේ වගාව ව්‍යාප්ත කරද්දී මේ ගම්මාන වගේම ඒවයේ ජල පෝෂක ප්‍රදේශත් කෙරෙහි සුද්දා අවධානයක් යොමු කර ඇති බව පෙනෙනවා.

කාලයකට පෙර හපුතලේ දක්වා ගිය අඩි පාර නැත්හොත් තවලම් ගිය පාර දැන් කොළඹ - මඩකලපුව ප්‍රධාන මාර්ගයට වල්හපුතැන්නේදි යා වෙන Lower Ohiya අතුරු මාර්ගයෙන් ඉහලට ඇදී ගිය විට හමු වන ගිනිගත්ගල ගම හරහා වැටි තිබුණු බව පැරැන්නන් කියනවා. ගින්ගත්ගල ගමේ ජල පොෂක ප්‍රදේශය වූ ගොමුව නමින් හැඳින්වෙන ස්වභාවික කැලය හරහා මේ පාර වැටී තිබූ බව අපේ ආතා අපට කියූ බව මතකයි. එහි එක තැනක් හිඟන්නා මැරූ තැන ලෙස ආතා අපට පෙන්නුවා. සමහර විට ඒ කියන කාලය බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමය වන්නට ඇති. ඒ කාලෙත් හිඟන්නන් සිටිය බව එයින් අපට හිතා ගන්න පුළුවන් වගේම හිඟන්නා මැරූ හේතුව හෝ කවුරුන් විසින් එය කලාද යන්න පැහැදිලි නැහැ. එය හිඟන්නා මැරුනු තැන වෙන්නත් පුලුවන්.  

ඒ පාර දිගේ හපුතලේ දිසාවට ඉහලට නැංගොත් ඉදල්ගස්ඉන්නට යන්න පුලුවන්. ඒ අනුව පැරැන්නෝ ඉදල්ගස්ඉන්නෙන් හපුතලේ දක්වා ගියා වන්නට පුලුවන්. මේවයේ අක්මුල් සොයා ගියොත් තවත් නොදන්න දේ බොහොමයක් සොයා ගන්න පුලුවන් වෙයි.